Lista psów uznanych przez Międzynarodową Federację Kynologiczną obejmuje aż 354 rasy. Szacuje się jednak, że nieoficjalnie jest ich nawet 800. Wśród nich znajdują się też te wyhodowane w Polsce. W myśl powiedzenia cudze chwalicie, swego nie znacie, zachwycamy się buldogami francuskimi, white terierami, czy beaglami. Warto natomiast poznać bliżej rasy powstałe dzięki polskim hodowcom. Być może znajdziemy wśród nich idealnego psiego towarzysza.
Spis treści
Opis i krótka charakterystyka ras polskich
Przez rasy polskich psów rozumie się te, których powstanie jest historycznie i kulturowo związane z ziemiami, wchodzącymi w skład Polski. Są to rasy użytkowe, które miały pomagać człowiekowi w jego codziennej pracy i zajęciach. Ich zadaniem było wytropienie zwierzyny lub pilnowanie i zaganianie stada owiec. Są to zatem typowe psy stróżujące i pasterskie.
Wśród psów znajdujących się w katalogu uznanych przez FCI wyróżniamy 5 rodzimych ras: charta polskiego, polskiego owczarka nizinnego, ogara polskiego, gończego polskiego oraz polskiego owczarka podhalańskiego. Przyjrzyjmy się bliżej każdemu z nich.
Chart polski
Jest to rasa, której początki datuje się na XII – XIII wiek. Pierwsze wzmianki o jej istnieniu znajdujemy w Kronice Galla Anonima, gdzie wspomniano o wydatkach poniesionych przez dwór właśnie na utrzymanie chartów. Z dużym prawdopodobieństwem były one używane przez możnych podczas polowań, najprawdopodobniej na ptactwo, ale także na większą zwierzynę np. wilki. Dzięki swoim łowieckim umiejętnościom stały się szybko ulubionymi psami polskiej szlachty.
Te piękne psy zostały jednak niemalże całkowicie wytępione po II wojnie światowej, kiedy to skutecznie pozbywano się wszelkich nawiązań do tradycji szlacheckiej. Zakazano wówczas polowań z psami tej rasy, a na prowadzenie hodowli trzeba było mieć oficjalne pozwolenie. Została ona jednak odtworzona, a w 1989 roku wpisano ją do rejestru oficjalnie uznanych ras.
Są to psy o wąskim pysku, smukłej budowie, ale silne i bardzo wytrzymałe. Ich sierść jest krótka i sprężysta, a dopuszczalne umaszczenie przewiduje wiele barw. Podstawowym wymogiem jest jednak ciemna otoczka oczu. Z charakteru są one uparte, ale też bardzo inteligentne. Ponadto posiadają bardzo silny instynkt myśliwski, co może wymagać od właściciela cierpliwości i konsekwencji.
Polski owczarek nizinny
Korzenie rasy sięgają głęboko w historię naszego kraju, bo aż do XIII wieku. Były to psy hodowane na folwarkach pańszczyźnianych, a służyły głównie do zaganiania owiec. Pierwsze wzmianki w źródłach historycznych pochodzą z XVI wieku, a dokładnie z początków tego stulecia. Już wówczas doceniano ich niezwykłe zdolności pasterskie. Według przekazu, psy znalazły się na statku kupca gdańskiego, który zabrał je w podróż handlową do Szkocji. Tam zyskały one uznanie i pozostając na Wyspach, brały swój udział w powstaniu bearded collie.

Niestety, podczas II Wojny Światowej, wyginęła niemalże cała populacja polskich nizinnych. Przetrwały jedynie dwa osobniki, z których jeden szybko zdechł. W celu odtworzenia rasy poczęto poszukiwać wśród właścicieli psów w jej typie. Szybko opracowano także wzorzec rasy, który zyskał status oficjalnego w 1959 roku.
Należą one do grupy psów pasterskich i stróżujących, a ich sylwetka jest raczej średniej wielkości. Szata jest zaś długa i gęsta. Mają też bardzo intensywny podszerstek. Umaszczenie polskiego nizinnego może być różnorakie: jednolite np. białe lub beżowe lub też łaciate np. białe z czekoladowymi łatami. Są to psy cierpliwe, wesołe i posłuszne, bardzo otwarte w stosunku do obcych, bardzo mocno przywiązują się też do swoich właścicieli.
Ogar polski
Pierwsze wzmianki o ogarze polskim pochodzą z XI wieku. Ze względu na umiejętność szybkiego przemieszczania i pokonywania nawet dużych odległości, służyły jako idealne psy gończe, tropiące zwierzynę. Ciekawostką jest, że wymienione zostały w poemacie Mikołaja Reja Żywot człowieka poczciwego, który jest przecież jedną z lektur szkolnych. Wielką popularność zyskały w XVIII wieku i hodowane były głównie na dworach szlacheckich.
Do ograniczenia populacji doszło już w okresie rozbiorów, a II wojna światowa sprawiła, że ogary niemalże zanikły. Do odtworzenia rasy przystąpiono w połowie ubiegłego stulecia. W 1964 został zaś opracowany wzorzec rasy, który zarejestrowano w FCI w 1966 roku.
Psy charakteryzują się silną, zwartą muskularną budową. Cechą wyróżniającą są nisko osadzone, dość długie i luźno zwisające uszy. Umaszczenie jest także ściśle określone. Sierść na korpusie zwierzaka powinna być bowiem ciemniejsza od tej na reszcie ciała. Są to bardzo zrównoważone, przyjazne i otwarte czworonogi, dzięki czemu uznaje się je za idealne psy rodzinne. Jednocześnie są nieufne wobec obcych, przez co sprawdzą się jako prawdziwi strażnicy domu.
Gończy polski
Rasa pojawia się w literaturze XVI wieku w kontekście opisu polowań szlachty i magnaterii. Były to więc typowe psy myśliwskie, których zadaniem było wytropienie zwierzyny i zagonienie jej do sieci lub pod muszkę myśliwego. Nazywane są także psami pawłusiewicza, od nazwiska hodowcy, który przyczynił się do zrekonstruowania rasy w okresie powojennym. Starania, zmierzające do jej uznania jako odrębnej od ogarów polskich, zostały przypieczętowane dopiero w 2006 roku.

Gończy jest psem średniej wielkości i szlachetnej postawie. Najczęściej spotykane jest umaszczenie czarne z rudawo-brązowymi podpaleniami, ale dopuszcza się także inne barwy, tj. jednolite rude oraz kakaowe z podpaleniami. Są to zwierzaki temperamentne, odważne, lubiące aktywny tryb życia. Są przyjazne w stosunku do dzieci, zarówno tych młodszych, jak i starszych, co czyni z nich idealne psy do towarzystwa i ochrony domowego ogniska.
Polski owczarek podhalański
Pierwsze psy przybyły w okolice Tatr wraz pasterzami prawdopodobnie około XIII wieku, zaś na przełomie XV-XVI wieku pojawili się tam plemiona Wołoskie i to właśnie ich psy były protoplastami dzisiejszych podhalanów. Były to zwierzęta pasterskie, a ich podstawowym zadaniem była ochrona owiec przed drapieżnikami i czuwanie na staży domostwa. Kiedy na przełomie XIX i XX wieku Tatry stały się modnym kierunkiem turystycznym, rasa zyskała uznanie i stałą się niejako symbolem gór.

Pierwszą próbę hodowli w XX-leciu międzywojennym podjął Korpus Ochrony Pogranicza. Doskonałe warunki fizyczne rasy postanowiono wykorzystać do celów służbowych. W 1937 roku odbyła się zaś pierwsza wystawa psów tej rasy i wtedy też wprowadzano pierwszy wzorzec podhalana. Był on oczywiście wielokrotnie zmieniany, a rasa została ostatecznie uznana w 1967 roku.
Podhalany należą do psów dużych i silnych. Ich sierść średniej długości jest gruba z bogatym podszerstkiem. Wzorzec dopuszcza jedynie umaszczenie białe z czarnymi: nosem, obwódką oczu i okolicą górnej wargi. Istnieje przekonanie, że jest to pies, który dobrze sprawdzi się jedynie w rejonach podgórskich, w Tatrach i Beskidach. Nie jest to do końca prawda. Faktycznie podhalan nie nadaje się do życia w mieście, a mieszkanie w bloku będzie dla niego po prostu za małe. Już jednak w domu z ogrodem doskonale się odnajdzie. Trzeba jednak pamiętać, że potrzebuje dużo ruchu i długich spacerów po okolicznych łąkach.
Polskie rasy psów nieuznane przez FCI
Obok pięciu podstawowych ras pochodzących z naszego kraju, można wskazać jeszcze dwie, które jednak nie zostały wymienione jako polskie:
- Polski spaniel myśliwski – jest to stosunkowo młoda rasa, bo dopiero 1 stycznia 2017 roku Związek Kynologiczny w Polsce utworzył księgę wstępną rasy, do której wpisywane są osobniki, których wygląd odpowiada wszystkim jej wymaganiom. Wtedy także dopuszczono je do udziału w wystawach jako rasa nieuznana. Spaniel polski wciąż nie został jednak dopuszczony przez FCI;
- Szpic miniaturowy – jest to rasa uznana, jednak nie uchodzi za polską. Została ona wyhodowana na Pomorzu w latach gdy nie leżało ono w granicach Polski.